Mutfakta plastik kap kullanma rehberi: Hangi plastik kaplar risk oluşturuyor?

Damacana sudan saklama kaplarına, tek kullanımlık bardak, çatal-kaşıktan gıda ambalajlarına kadar, plastik, hayatımızın tam ortasında. Çoğumuz bu kapların hangi şartlarda kullanılması gerektiğini bilmiyoruz. Kapların da zaten böyle bir kullanım kılavuzu yok! Prof. Dr. Mehmet Yaman, plastik kapların kullanım hatalarıyla ilgili önemli uyarılarda bulundu.Sağlıklı beslenme için doğru gıdaları tercih etmek kadar mutfakta kullanılan eşyaların da çok önemi var. Daha pratik olduğu için tercih edilen plastik saklama kapları, teflon tencereler çizilmesin diye kullanılan plastik kaşıklar ve daha birçok mutfak eşyası doğru seçim yapılmadığında sağlık için büyük bir risk oluşturuyor. Fırat Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü'nden Prof. Dr. Mehmet Yaman, mikrodalga fırınlarda kullanılan plastik kapların 70 derecenin üzerinde ısıtılması durumunda zararlı kimyasal maddelerin ortaya çıktığını belirtiyor.

Prof. Dr. Mehmet Yaman, bu kimyasal maddelerden en zehirli olanlarının bisfenol-A (BPA), polivinil klorür (PVC) ve ftalatlar olduğunu aktarıyor. Yaman, bu maddelerin hormonal dengeyi bozduğunu, kanseri uyardığını ve geliştirdiğini, ayrıca doğurganlığı bozduğunu söylüyor. Melamin kapların da çok zararlı olduğunu ifade eden Yaman, "Ham melamin ve formaldehitten üretilen bu kaplar, sert, kırılmaz ve pürüzsüz bir yüzeye sahip olmaları nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, bu kapların 70 derecenin üzerinde ısıtılması durumunda formaldehit ayrılarak gıdalara bulaşmaktadır. Aynı tehlike mikrodalga fırına konulan bu tür kaplarda daha fazladır. Asidik gıdaların melamin ile teması halinde de formaldehit yiyeceğe bulaşmaktadır." diyor. Yaman, melamin kapların 70 derecenin altındaki sıcaklıkta kullanılmasının güvenli olduğunu belirtiyor.

Mutfakta en çok kullanılan ve zararlı kimyasalları gıdalara bulaştırma riski olan plastikler şöyle:

Polivinil klorür (PVC): Oyuncaklar, şişeler, gıda ambalajı

Gıda ambalajı, emzik, oyuncaklar, sıkılabilir şişeler ve su borularında kullanılan bu plastiklere esnek ve yumuşak olması için ftalat kimyasal maddesi eklenir. Bu madde, endokrin (iç salgı) bozucu ve estrojeni (cinsel hormon) taklit edip vücuttaki estrojen etkilerini durdurabilir. Bu iki olumsuz etki meme ve prostat kanseri, kısırlık, kalp hastalıkları gibi birçok sağlık sorunlarıyla sonuçlanır. PVC ürünlerin üzerinde üçgen içerisinde 3 kodu veya "V" işareti vardır.

Polistiren: Tek kullanımlı köpüklü içecek bardağı

Köpüklü sıcak içecek bardağı, et, balık ve peynir ambalajı, tek kullanımlık çatal bıçak takımı ve bazı yoğurt kapları polistirenin kullanıldığı mutfak gereçleridir. Bu kaplardan vinil benzen olarak da bilinen stiren açığa çıkıyor. Şüpheli kanserojen olarak bilinen stiren kimyasalı sindirim, böbrek ve solunum sistemi için zararlıdır. Polistiren ürünlerde üçgen içerisinde 6 kodu vardır.

Bisfenol-A (BPA)'lı polikarbonatlar: Damacana su şişeleri

Damacana gibi sert su kaplarında kullanılan polikarbonatları plastikleştirmek için BPA kullanılmaktadır ve BPA bu tür kapların ana maddesidir. Son zamanlarda BPA'nın sağlığı olumsuz etkilemesi yönünden yeni bir kurşun olduğu şeklinde raporlar yer almakta. Avrupa ve Kanada'da gıdalarla ilgili şişe ve kaplarda kullanılması yasaklandı. Gıdalara küçük miktarlarda da olsa bulaşabilen BPA'nın kurşun gibi anne karnındaki bebeğe geçerek fetüsün gelişimini olumsuz etkilediği belirtilmektedir. Plastik ürünlerin altında üçgen içerisinde 7 kodu varsa bu, BPA içerdiğini gösterir.

Güvenli plastikler hangileri?

Okla şematize edilen üçgenin içerisinde 1, 2, 4 ve 5 kodlarından biri bulunan plastik kaplar güvenli plastiklerdir. 1 rakamı polietilen (PET), 2 rakamı yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE), 4 rakamı düşük yoğunluklu polietilen (LDPE), 5 rakamı ise polipropilen plastiği temsil eder. Ancak bu plastik türlerinin sürekli kullanılması durumunda bakteri oluşur. Bu da sağlık için risktir. Bu plastikler, madde yapılarına zarar vermeyecek sıcaklıkta köpüklü suyla yıkanır ve bol su ile durulanır ise polietilen (PET) hariç birkaç kez kullanılabilir. Zira PET içeren mutfak araç ve gereçleri çok fazla kullanılması durumunda ftalat gibi zararlı kimyasal maddeler ortaya çıkar.

Zaman Gazetesi